Konur, friður og fjárhagslegt öryggi

Alþjóðlegur baráttudagur kvenna fyrir friði og jafnrétti er haldinn hátíðlegur 8. mars. Upprunalegu hugmyndina að þessum degi má rekja til Clöru Zetkin sem var þýsk kvenréttindakona og sósíalisti. Clara bar hugmyndina fyrst upp á fundi Alþjóðasamtaka sósíalískra kvenna í Kaupmannahöfn árið 1910. Ákveðið var að dagurinn skildi haldinn í mars ár hvert en til að byrja með var hann haldinn á sunnudegi, sem var eini frídagur verkakvenna þess tíma. Fyrstu árin voru baráttumálin kosningaréttur kvenna og samstaða verkakvenna fyrir auknum réttindum og hærri launum.

Árið 1921 var ákveðið að baráttudaginn skyldi bera upp á 8. mars. Þetta gekk þó misvel fyrstu árin og áratugina og ber þá sérstaklega að nefna seinni heimsstyrjöldina þegar nasistar bönnuðu öll samtök kvenna og gerðu 8. mars að mæðradegi.

Við lok seinni heimsstyrjaldarinnar árið 1945 var stofnað til Alþjóðasambands lýðræðissinnaðra kvenna. Á stofnfundi samtakanna var ákveðið að 8. mars yrði baráttudagur kvenna fyrir friði. Með tilkomu kvennahreyfingarinnar á sjöunda áratug tuttugustu aldar, gekk 8. mars í endurnýjun lífdaga.

Sameinuðu þjóðirnar efndu til kvennaáratugar árið 1975 og árið 1977 var ákveðið að 8. mars skyldi vera alþjóðlegur kvennadagur Sþ. Allar götur síðan hafa hreyfingar víða um heim nýtt daginn til að vekja máls á því sem betur má fara og tengist jafnrétti kynjanna.

 

Baráttan fyrir fjárhagslegu jafnrétti

Baráttan fyrir betri kjörum hefur einkennt 8. mars frá upphafi. Kvennalistakonur í Reykjavík efndu á sínum tíma til aðgerða fyrir utan matvöruverslun í Austurstræti þar sem þær vöktu máls á því að réttast væri að konur fengju að borga tvo þriðju af uppsettu verði matvara í samræmi við launamun kynjanna í íslensku samfélagi þess tíma.

Nú er mjórra á munum þó kynbundinn launamunur sé enn við lýði en samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Íslands var svokallaður óleiðréttur launamunur 18,3% árið 2014.

Konur eru í meirihluta þeirra sem útskrifast úr háskólum landsins og samkvæmt nýjustu tölum frá Hagstofu Íslands eru tveir þriðju þeirra nemenda sem útskrifast með meistara- eða doktorsgráðu, konur. Ef marka má orð Francis Bacon, „mennt er máttur“, ætti því að rofa til hvað launamuninn varðar áður en langt um líður.

 

Hin nýja kvennahreyfing

Forbes tímaritið hefur kallað kvenfrumkvöðla hina nýju kvennahreyfingu.

Nýjar mælingar á framlegð fyrirtækja í eigu kvenna í Bandaríkjunum hafa sýnt að ef þau væru land, væri verg landsframleiðsla landsins meiri en samanlögð landsframleiðsla Kanada, Indlands og Víetnam.

Samkvæmt tölum af vefsíðu Samtaka kvenna í fyrirtækjarekstri í Bandaríkjunum, voru meira en 9,1 milljón fyrirtækja í eigu kvenna þar í landi árið 2014. Þau fyrirtæki höfðu nærri 7,9 milljón manns í vinnu. Þar kemur einnig fram að konur eiga eitt af hverjum fimm fyrirtækjum með hagnað upp á milljón bandaríkjadali eða meira á ári.

Þeir sem þekkja til Pareto reglunnar, geta yfirfært hana yfir á fyrirtæki í eigu kvenna, þar sem 20% þeirra hafa starfsmenn á sínum snærum en 80% flokkast sem einnar konu framlag. Þetta á við beggja vegna Atlantshafsins samkvæmt upplýsingum sem fengnar eru bæði úr bandarískum og evrópskum rannsóknum.

Á þeim rúmlega fimm árum sem ég hef unnið við markþjálfun, hef ég talað við fjölda kvenna sem eiga og reka fyrirtæki. Þær eiga margt sameiginlegt. Þær eru klárar, útsjónarsamar, duglegar og hugrakkar. Margar þeirra hefur langað að færa út kvíarnar og stækka fyrirtækið sitt. Það getur reynst flókið. Ein helsta ástæðan er sú aðgangur að fjármagni er takmarkaður. Bandarískar rannsóknir hafa sýnt að 65% fyrirtækja í eigu og rekstri kvenna, reiða sig fyrst og fremst á eigið fjármagn í stækkunarferli.

 

Friður og jafnrétti

En aftur að þema dagsins. Friði og jafnrétti. Friður er forsenda jafnréttis. Að sama skapi má segja að ófriður sé fyrirboði ójafnréttis. Þetta á við jafn í hinu stóra samhengi, eins og í stríði og í minna samhengi, eins og í parasamböndum. Ástæðan fyrir því að ég nefni þetta er sú að það eru sterk tengsl á milli þess að vera fjárhagslega valdefld og þess að upplifa að þú hafir val. Til að mynda til þess að ganga út af heimili þar sem ríkir ófriður og ofbeldi. Rannsóknir hafa sýnt að ofbeldismenn byrja gjarnan á að kippa fótunum undan konum fjárhagslega, brjóta þær svo niður andlega og beita þær líkamlegu ofbeldi þegar þær eru farnar að upplifa að þær hafi ekki val. Því má með sanni segja að friður er forsenda jafnréttis á sama hátt og fjárhagsleg valdefling er forsenda þess að hafa val.